Wrzawy

Wrzawy to sołectwo zajmujące część obszaru dawnej Puszczy Sandomierskiej. Osada posiada naturalne granice: na zachodzie rzekę Wisłę, na wschodzie San, na południu wzniesienie będące szczątkowym fragmentem Gór Pieprzowych, zwane Plebańską Górą, oraz dolny bieg rzeki Łęg z ujściem do Wisły.

Pamiętać trzeba, że historycznie bieg Sanu nie wyglądał tak, jak ma to miejsce współcześnie. Na podstawie zachowanych starych map widać, że w ciągu wieków jego koryto ulegało zmianie, wpadając do Wisły w różnych miejscach. Czy to były działania naturalne, czy też ludzka ingerencja, trudno obecnie jednoznacznie stwierdzić.

Pochodzenie nazwy wsi wyprowadza się od „wrzenia wody, kotłującej się i tworzącej wiry oraz odmęty”. Takie skojarzenia od częstych rzecznych wezbrań, narażających mieszkańców osady na niebezpieczeństwo. Początkowo używano nazwy Wreuici, natomiast od 1468 roku przyjęto brzmienie znane nam współcześnie. Pojawiały się teorie, że nazwa wsi nie powtarza się
w innych częściach Polski, choć należy to zweryfikować, gdyż w gminie Ćmielów (województwo świętokrzyskie) umiejscowiona jest osada leśna o identycznej nazwie.

Według zachowanych dokumentów parafia we Wrzawach powstała w 1271 roku. Przez kolejne wieki często zmieniały się granice parafii i wchodzące w jej skład miejscowości. Założony w XVI wieku Radomyśl, aż do chwili utworzenia w XVII wieku samodzielnej parafii, należał do parafii wrzawskiej. W XV wieku sporo informacji na temat osady zapisał w „Liber beneficiorum…” Jan Długosz.

Przez Wrzawy prowadził szlak handlowy, zwany „ruskim” lub „sandomierskim”, między Sandomierzem i Przemyślem.

W drugiej połowie XV wieku część ziem Sandomierszczyzny, w tym również prawobrzeżna część Wrzaw z okolicami została włączona do nowo utworzonego województwa lubelskiego. Ten stan obowiązywał aż do rozbiorów.

Być może już w XIV, a na pewno w XVI wieku we Wrzawach funkcjonowała szkoła parafialna.

Podobnie, jak i inne miejscowości w tym regionie, mieszkańcy Wrzaw sporo ucierpieli w czasie kolejnych kampanii wojennych,
a także klęsk wynikających z warunków pogodowych.

Na polach między Wrzawami i Gorzycami na początku XVIII wieku miał miejsce zjazd przedstawicieli kilku województw, które poprały Augusta II w walce o tron polski.

Kolejne wydarzenie historyczne, które zapisało się na kartach historii naszego kraju to wojna w 1809 roku między Księstwem Warszawskim i Austrią. Jedną z ważniejszych bitew tej kampanii stoczono 12 czerwca na terenach Wrzaw i Gorzyc. Na czele wojsk Księstwa stał książę Józef Poniatowski. W 70. rocznicę tego wydarzenia ówczesny właściciel Wrzaw, Kaliskt baron Horoch, ufundował pamiątkowy kamienny obeliski ku czci poległych tam polskich żołnierzy. Wcześniej, wraz z ochotnikami ze swoich wrzawskich dóbr wziął udział w walkach powstania listopadowego. Natomiast jako gospodarz tutejszych włości propagował nowoczesne metody uprawy i hodowli. Już po jego śmierci udało się tutaj wybudować nowy budynek szkoły ludowej.

Według przekazów mieszkańców wsi jeszcze pod koniec XIX wieku we Wrzawach powstała Straż Ogniowa, której najstarsza zachowana fotografia pochodzi z 1905 roku. We Wrzawach działało wiele organizacji społecznych, między innymi Koło Młodzieży, Związek Strzelecki, Koło Rolnicze, Kasa Stefczyka.

W obu światowych konfliktach zbrojnych XX wieku uczestniczyło wielu mieszkańców Trześni. Walczyli i ginęli tak na polach walki, jak i w więzieniach i obozach koncentracyjnych.

Podczas wycofywania się wojsk niemieckich w 1944 roku, spalony został drewniany kościół parafialny. W tym samy miejscu jesienią 1958 roku ruszyły prace budowlane nowej, tym razem murowanej świątyni. Jej poświęcenie nastąpiło 26 sierpnia 1961 roku.

Czy wiesz, że:

  • W czasach „potopu szwedzkiego” Karol Gustaw został osaczony przez Stefana Czarneckiego między Gorzycami, Trześnią
    a Wrzawami.
  • W 1656 roku Wrzawy pustoszone były przez armię siedmiogrodzką pod wodzą księcia Rakoczego
  • Kalikst oraz jego braci Tytus i Estachy Horochowie brali czynny udział w walkach powstania listopadowego.
  • Tytus Horoch za swoje bohaterstwo w bitwie pod Stoczkiem otrzymał Złoty Krzyż Virtuti Militari
  • Kalikst Horoch za zdobycie magazynów żywnościowych w Kazimierzu n. Wisłą otrzymał Złoty Krzyż Virtuti Militari
  • Obok kopca w kierunku wschodnim urządzono cmentarz wojskowy dla Polaków poległych w czasie tej bitwy.
  • Jedyną akcją zbrojną na terenie gminy była likwidacja szefa posterunku policji niemieckiej we Wrzawach Alfreda Olszewskiego „Alschera” i zniszczenie samego posterunku, mieszczącego się w budynku szkoły podstawowej.
  • W 200. rocznicę bitwy pod Wrzawami zorganizowana została widowiskowa inscenizacja rekonstrukcji bitwy
  • Z Wrzaw pochodzi znany pisarz Julian Kawalec
  • W 2021 r. parafia Wrzawy obchodziła jubileusz 750-lecia.

Na podstawie:

Benedykt Budziło, Wrzawy w świetle kronik, pamiętników i relacji, Wrzawy 2008.
Bitwa pod Wrzawami 12 czerwca 1809 r., Wrzawy 2009.
Waldemar Prarat, Parafia Wrzawy. Zarys dziejów, Wrzawy 2008.
Waldemar Prarat, Wrzawy. Obrazy z życia minionych pokoleń, bmw 2017.